A framework of reference for pluralistic approaches

FREPA oraz pluralistyczne podejścia

Ogólna charakterystyka System opisu pluralistycznych  podejść do języków i kultur

Czym jest System opisu pluralistycznych podejść do języków i kultur? Jest to szczegółowy  opis oraz praktyczne zasady wykorzystania kompetencji i zasobów dotyczących różnojęzyczności i międzykulturowości, które mogą być stosowane w nauczaniu jako  „pluralistyczne podejścia”. Dzięki temu System opisu (...) w praktyczny sposób przyczynia się do promowania celów edukacyjnych zalecanych  przez Radę Europy odnośnie polityki dotyczącej języków i kultury. 

Co to jest pluralistyczne podejścia? Termin pluralistyczne podejścia odnosi się do podejść dydaktycznych, które wykorzystują działania w kierunku jednoczesnego nauczania/uczenia się kilku(więcej niż jednego) języków lub poznawanie kilku kultur (więcej niż jednej). W opozycji do tego typu podejścia jest.

Kto powinien znać System opisu pluralistycznych podejść do języków i kultur (FREPA)? Nauczyciele wszelkich przedmiotów zainteresowani nauczaniem różnojęzycznym i międzykulturowym, szkoleniowcy odpowiedzialni za kształcenie nauczycieli, przedstawiciele instytucji zajmujących się edukacją, twórcy programów nauczania i pomocy edukacyjnych.

System opisu pluralistycznych podejść do języków i kultur (FREPA) zawiera:

  • Szczegółowy opis kompetencji i zasobów  -  wiedza, umiejętności oraz postawy, które należy rozwijać w ramach edukacji różnojęzycznej i międzykulurowej
  • Bazę danych dostępną w wersji elektronicznej zawierającą materiały dydaktyczne
  • Zestaw szkoleniowy dla nauczycieli (będących dopiero w trakcie zdobywania kwalifikacji nauczycielskich lub doskonalących się zawodowo)

Pluralistyczne podejście do języków i kultur

Podejścia te różnią się od metody opierającej się na nauczaniu jednego języka lub odwołującej się do jednego kręgu kulturowego postrzeganego w oderwaniu od większej całości. Takie tradycyjne podejście popularne było w czasach stosowania metod strukturalnych  oraz „komunikatywnych”, które całkowicie odcinały się od używania w nauczaniu znanego już uczniom (pierwszego) języka.

Rozwój metodyki nauczania języków w ciągu ostatnich trzydziestu lat pozwolił na wyróżnienie czterech pluralistycznych podejść: 

Otwarcie na języki

Zgodnie z definicją otwarcia na języki stosowaną w projektach europejskich, które przyczyniły się do większej jej popularności, „otwarcie na języki” to sytuacja, w której część działań związana jest z językami zwyczajowo nienauczanymi w szkole. Co nie oznacza, że dotyczy tylko i wyłącznie takich właśnie języków. Otwarcie na języki odnosi się również do języka używanego w szkole i do wszystkich innych języków z jakimi stykają się uczniowie w trakcie nauki. Definicja nie ogranicza się jedynie do języków „nauczanych” lecz odwołuje się także do wszelkich odmian języka z najbliższego otoczenia, języka jakim posługują się członkowie rodziny oraz wszelkich innych istniejących na świecie języków. Ze względu na ich znaczną liczbę – liczyć je można w dziesiątkach - pluralistyczne podejście może wydać się zadaniem „ekstremalnym”. Otwarcie na języki zostało początkowo pomyślane jako oswojenie dzieci rozpoczynających edukację z różnorodnością językową (jak i z różnorodnością języków używanych przez nie same) w sytuacji, kiedy uczniowie pochodzą ze środowiska, w którym używa się innego języka niż język obowiązujący w szkole. „Otwarcie” miało być swoistym kursem przygotowującym do nauki w szkole podstawowej, ale można je również postrzegać jako metodę towarzyszącą nauczaniu języków w ciągu całego cyklu edukacyjnego.

Należy również wspomnieć, że idea otwarcia na jezyki przedstawiona pod koniec lat dziewięćdziesiątych w programach Evlang i Jaling wiąże się wyraźnie z ruchem Language Awereness zainicjowanym przez E. Hawkins w wielkiej Brytanii w latach osiemdziesiątych. Dziś jednakże przyjmuje się zasadę, że otwarcie na jezyki z perspektywy Language Awereness funkcjonuje raczej jako element większej całości. Z tego właśnie powodu zwolennicy pomysłu otwarcia na jezyki wolą definiować ten sposób podejścia do języków poprzez stosowanie angielskiego terminu: Awakening to languages.

Interkomprehensja

Interkomprehensja zakłada jednoczesne rozumienie  dwóch  (lub więcej)  języków  należących  do tej samej rodziny (języki romańskie, germańskie, słowiańskie etc…). Jeden z tych języków jest już znany uczniowi, czy to jako język ojczysty, czy też jako język używany w środowisku szkolnym lub też jako każdy inny język już wcześniej poznany. Wykorzystany zostaje największy atut języków pokrewnych – czyli łatwiejsze zrozumienie podobnie brzmiących słów co ułatwia również próby wypowiadania się w  języku obcym. 

Od drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych podobne inicjatywy stały się popularne w nauczaniu dorosłych (w tym studentów) we Francji oraz w innych krajach, w których używane są języki romańskie, ale też w Niemczech, w krajach skandynawskich, a nawet w kilku regionach, których mieszkańcy posługują się językami słowiańskimi. Znaczna część tych działań wspierana była na poziomie europejskim (programy unijne). Przykłady takiego wsparcia można odnaleźć w materiałach dotyczących otwarcia na języki, ale w środowisku szkolnym zjawisko interkomprehensji nie jest jeszcze popularne.

Podejście międzykulturowe

w budowie

Zintegrowane podejścia dydaktyczne do uczenia się wielu języków

Zintegrowane podejścia dydaktyczne do uczenia się wielu języków mają ułatwić uczącemu się języka obcego odnalezienie powiązań między pewnymi określonymi językami nauczanymi w szkole, zgodnie z głównym założeniem pluralistycznych  podejść,, aby wykorzystać posiadaną już wiedzę do nabywania nowej. Jako cel zdefiniowano nauczenie pierwszego języka obcego poprzez wykorzystanie znajomości języka ojczystego lub języka używanego w szkole. Następnie nabyta już wiedza wykorzystywana jest  w uczeniu się kolejnego języka obcego, nie pomijając przy tym, zwłaszcza kiedy jest on przedmiotem nauczania, rodzimego języka ucznia. W ten sposób praca może odbywać się w dwóch (nawet trzech lub czterech) językach jednocześnie.  Takie założenia prezentowane są w publikacjach E.Roulet wydanych na początku lat osiemdziesiątych. Podobne zamierzenia mieli również autorzy licznych już dziś prac odnośnie „nauczania języka niemieckiego poprzez język angielski”, oba traktowane jako języki obce (opracowania odnoszące się do języków tercjarnych). Odwołanie do tych zasad odnaleźć można częściowo w nauczaniu dwujęzycznym (lub różnojęzycznym), w którym ważne jest doszukiwanie się związków – podobieństw i różnic -  między językami, w których obywa się nauka – niezależnie od nauczanego przedmiotu.

Powszechnie wiadomo, że podejście międzykulturowe ma wpływ na dydaktykę nauczania  języków obcych, która jest bardzo zróżnicowana, ale opiera się zawsze na założeniu zakładającym odwoływanie się do zjawisk kulturowych  związanych ze  znanym już językiem, tak aby zrozumieć zjawiska kulturowe dotyczące innego kręgu kulturowego. Zalecane jest również wdrażanie strategii zmuszających do refleksji jak ułatwić kontakt osobom pochodzących z odmiennych kręgów kulturowych.

Dlaczego kompetencje i zasoby?

Pod pojęciem kompetencji należy rozumieć:

  • kompetencje związane z konkretną sytuacją i ze złożonymi zadaniami o trwałym społecznym wymiarze; kompetencje istnieją zatem w jakimś kontekście i pełnią pewną funkcję społeczną;
  • mają relatywnie złożoną strukturę;
  • odwołują się do różnych zasobów wewnętrznych związanych z wiedzą, umiejętnościami i postawami oraz do zasobów  zewnętrznych (słowniki, pośrednicy, etc…).

Kompetencje i zasoby opisane w FREPA odnoszą się zasadniczo do dwóch  poziomów kompetencji:

  1. kompetencji zachowania elastyczności w zmieniającym się kontekście językowym i kulturowym;
  2. kompetencji tworzenia i wzbogacania słownictwa  oraz rozwijania umiejętności kulturowych.

FREPA opisuje umiejętności nabyte poprzez kompetencje. Umiejętności przedstawione zostały w formie wyznaczników biegłości.

Zasoby – wiedza, umiejętności, postawy:

Określenie „zasoby” jest powszechnie stosowane w FREPA dla zdefiniowania „zasobów wewnętrznych”. „Zasoby” zwane są też zdolnościami, skłonnościami, wiedzą lub postawami.

Zdecydowano się na stosowanie terminu „zasoby”, chociaż nie jest on zbyt popularny – wywołuje najmniejszą ilość skojarzeń.

Zasoby wewnętrzne, podobnie jak Zasoby zewnętrzne, ale nie kompetencje, mogą być jednakże wykorzystywane w procesie nauczania i  w sytuacjach lub działaniach w przynajmniej częściowo innym kontekście.

Kompetencje zasadniczo postrzegane są jako pochodne sytuacji i potrzeb społecznych, podczas gdy zasoby wydają się raczej należeć do zjawisk z dziedziny psychologii poznawczej (i rozwojowej). W rzeczywistości  to właśnie kompetencje odgrywają kluczową rolę w realizacji  wszelkich zadań.

Jednakże prawdopodobne jest, że to właśnie zasoby nabyte dzięki kompetencjom mogą być do pewnego stopnia wyodrębnione i wymienione oraz zdefiniowane w kontekście opanowania i stosowania ich w praktyce edukacyjnej.

Dostęp do listy wyznaczników biegłości Systemu opisu pluralistycznych podejść do języków i kultur (FREPA)

Dostęp do wyznaczników biegłości można uzyskać na różne sposoby i w różnych językach:

  • Można do nich wejść z niniejszej witryny, gdzie dostępne są jako hipertekst.
    Wyznaczniki biegłości dostępne są w języku angielskim (zakładka Descriptors na górze witryny), bądź w języku francuskim (zakładka Descripteurs) lub też w języku niemieckim (zakładka Deskriptoren)
  • Wyznaczniki biegłości  stanowią część FREPA – Kompetencje i zasoby.
    Należy wejść w zakładkę Components (język angielski)/Éléments (język francuski)/ Instrumente (język niemiecki) na górze witryny.
  • Wyznaczniki biegłości dostępne są również w wersji elektronicznej  w dokumencie FREPA – Zasoby w procesie uczenia się – w postaci hipertekstu, ale także w formie graficznej obrazującej wagę każdego wyznacznika biegłości  na danym etapie nauczania.
    Dostępne w zakładce Components (w języku angielskim) /Éléments (w języku francuskim) / Instrumente (w języku niemieckim)  w górnej części witryny.

Baza danych 

Baza danych Systemu opisu pluralistycznych podejść do języków i kultur FREPA – materiały dydaktyczne w wersji elektronicznej, zawiera materiały dydaktyczne dotyczące pluralistycznych podejść do języków i kultur.

Zbiór materiałów dydaktycznych w różnych językach ma ułatwić nauczycielom dostęp do  zasobów pedagogicznych, których stosowanie w klasie umożliwia uczniom wykształcenie postaw i uzyskanie wiedzy oraz nabycie  umiejętności wymienionych wcześniej jako „zasoby”. Wszystkie te cechy rozwijane są dzięki pluralistycznym podejściom. Prezentowane materiały dydaktyczne  odwołują się wyraźnie do wyznaczników biegłości zawartych w  FREPA. 

Baza danych dostępna jest w języku angielskim (zakładka Teaching materials w górnej części strony) lub w języku francuskim  (zakładka Matériaux didactiques).

Poniżej kilka przykładów materiałów w języku polskim.

Zestaw szkoleniowy  w wersji elektronicznej 

Zestaw szkoleniowy w wersji elektronicznej przeznaczony jest dla nauczycieli  i trenerów szkolących nauczycieli, którzy chcieliby dokształcić się we własnym zakresie odnośnie pluralistycznych podejść i stosowania materiałów proponowanych w FREPA. Materiały mogą zostać wykorzystane przez szkoleniowców w przygotowanych przez nich szkoleniach.

Zestaw składa się czterech modułów:

0. FREPA - Moduł wprowadzający  

Moduł ten pozwala na poznanie pluralistycznego podejścia oraz odnalezienie powiązań z kompetencjami różnojęzycznymi i wielokulturowymi poprzez udział, w charakterze ucznia, w ćwiczeniach dydaktycznych. Moduł ten umożliwia również zapoznanie się z narzędziami prezentowanymi przez FREPA.

1. FREPA i językowa polityka edukacyjna  

Dzięki temu modułowi osoby zajmujące się zawodowo nauczaniem języków mogą dowiedzieć się jaka jest rola FREPA we współczesnych trendach odnośnie nauczania/uczenia się języków w szkole, zwłaszcza jeżeli chodzi o założenia dotyczące zamierzonych efektów.

2. Napotykam w nauczaniu na pewne trudności… czy FREPA mógłby być  pomocny w ich pokonaniu? 

Moduł ten wspiera nauczycieli w opracowaniu metody służącej zastosowaniu FREPA oraz pluralistycznych podejść w sytuacji, kiedy nauczyciel napotyka w procesie nauczania  trudności dydaktyczne lub w pedagogiczne.

3. Zamierzam przygotować z moimi uczniami projekt ... czy FREPA mógłby być w tym pomocny? 

Moduł ma ułatwiać nauczycielom wykorzystanie FREPA i pluralistycznych podejść do przygotowania i przeprowadzenia w klasie lub w szkole  projektów dotyczących innych języków i kultur.

Zestaw szkoleniowy dostępny jest w języku angielskim (zakładka Teaching materials w górnej części niniejszej strony) lub w języku francuskim (zakładka Matériaux didactiques).